Opis zamku w Bełzie w drugiej połowie XVII wieku

  By wjechać do zamku od strony miasta trzeba było przejechać kilka mostów, mosty te kolejno dzielnicami i dworkami mieszkańcy musieli naprawiać. Droga ta prowadziła do młyna zamkowego, gdzie był most zamkowy, a za nim brama o dwu ścianach dębowych. W bramie komory trzy, a nad nią izba stołowa z oknami, ale bez pieca.   Przy bramie był ganek dla muzyki i dla służby.  Z izby stołowej wchodziło się do komory, a z komory do izby z piecem, przy której tez była komora. Przechodząc przez sień mamy komin murowany, dla warty, a zanim izba pokojowa z oknami czteroma, piecem zielonym, jest tez posadzka. Pomieszczenie dla służby obok i druga izba pokojowa z oknami dwoma, posadzką, piecem i kominem. Dalej szło się do dworu, do komnaty gościnnej z oknami dwoma, bez pieca, malowana cala i z posadzką. Z komnaty gościnnej wchodziło się do    pokoju samego pana starosty z piecem zielonym malowanym, oknami dwoma i posadzka malowaną. Przy nim alkierz nad rzeką, bez pieców z oknami dwoma. Z alkierza mogliśmy wejść bezpośrednio do izby wielkiej, bez pieca, w której różne rzeczy chowają. Izba miała okien wielkich dwa i była tez nad rzeką. Z innych pokoi jest pokój francuski,   w którym jest kominek do świecenia.    Z niego przez sionkę szło się do kaplicy z posadzka z cegły.  W kaplicy  okien dwa i drzwi drugie na ganek prowadzące. W niej obraz, lub ołtarz Zwiastowania Najświętszej Panny Marii. Warto przypomnieć ze XIV wieku miał tu znajdować się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Kaplica miała ławki porządne, a za nimi drzwi trzecie. Nad kaplica jest sala malowana, na której armata „pod czas trwóg bywa”.  W Sali tej okien cztery i drzwi na gmach zamkowy, dach gontami pobity.  Pod kaplicą jest cekauz (zbrojownia) w której prochy, kule i inną armatę chowają.  Pod pokojami i izbami jest jeszcze komór osiem, w których szlachta, obywatele i mieszczanie chowają.  Na terenie zamku, obok dworu jest budynek stary, w którym było pomieszczeń 5,  ale dachu nie miał, przez co pusty stał. Była tez druga brama pod gontami, a w niej komór dwie i trzecia pusta. Z tej bramy są ławy długie przez rzekę Uwnowską, zrobione dla pieszych z grodu do grodu idących. Obok tej bramy na lewo idąc sklepy murowane dwa, pod jednym dachem. Jeden na ziemskie księgi, drugi na grodzkie. Dalej idąc jest dwór pod gontami, porządnie postawiony przez nieboszczka pana Marcina Mierza Brzezickiego. Tam teraz jest kancelaria w izbie stołowej i sądy się odprawiają. Obok tej izby sionki dwie, gdzie w jednej pisarz grodzki mieszka. W niej piec z kominkami, okna, alkierz, potrzebna komórka,  z niej wyjście do sieni wielkiej, gdzie jest kuchnia i stajenka na cztery konie.  Dalej komora pana Kaznowskiego, przy parkanie postawiona. Dalej idąc dwór sukcesorów  nieboszczka  Gabriela Romanowskiego, w którym izba, komnata i sień wielka z komnata do schowania. Dalej dworek mały pana Włostowskiego skarbnika bełskiego, w którym izdebka i sienia.  Dalej dworek wdowy Chamcowej,   w nim izdebka, sionka i dwie komory, przy nich komora sołtysa Ceblowskiego i kolejna Jurczaka. Od wschodu, od Lwowa baszta we dwie ściany potężna kiedyś,  ale od starości opustoszała.  Naprzeciwko bramy jest pagórek (dalej jako kopiec określony) na którym gumno „chłopi gurscy stawiają”, powinien je pan burgrabia „zażywać u sianożęcia”. Obok „bywał” (był?) kościół sw. Walentego. koło niego okop na kształt szańcu i figura murowana. W koło kopca woda i błoto. Wracając do ostatniej baszty jest tam komór kilka i mieszkanie dla wrotnego. Naprzeciwko tego jest kuchnia zamkowa z izbą. Wedle tej kuchni wieża słomą poszyta, w której na ten czas Krzysztof Preszotarski siedział. Dalej dworek panienki Gorajskiej z Wasylowa. Wedle niego dwór pod gontami  nieboszczka Ubysza, chorążego Dobrzyńskiego, w którym pieców nie masz, ani drzwi tylko z komnaty do komnaty przechodzisz.  Jest tez budynek burgrabiego, do którego wchodzimy przez ganeczek do sieni. Po prawej mamy izbę z oknami dwoma, piecem malowanym starym i kominem do gotowania jedzenia. Jest tez komnata z alkierzem i komorą i drzwiami do sieni w której kuchnia była, nim nową bliżej zamku zbudowano. Jest tez piekarnia z komorami teraz opustoszałymi. Stajnia wielka na koni 60, snopkami pokryta. Obok ogród na potrzeby przyjazdów pana starosty i jego służby. Od okopów szańca idzie parkan do zamku. Gościniec Mostowski jest nieskończony, przez błota, które ni zima ni latem przejść nie można. Wspomniany młyn pod zamkiem  nieprzyjaciel ciężko wziąć może, ma kola dwa wielkie. Idąc w kierunku miasta  po prawej jest winnica, którą w arendzie Żydzi trzymają. Od zamku do miasta zaczęto wał sypać, ale nigdy go nie skończono.  Armat na tym zamku jest 3 i czwarte spiżowe. Jest tez dział miejskich spiżowych  dwa z herbem miasta Bełza i litera B. Jest tez jedno działo  spiżowe które zawsze przy zamku ma zostawać. Hakownic 19 i kratownic 17. Prochu i kul działowych, tyle co potrzeba.